...

Ter gelegenheid van het Rembrandt Jaar, 350 jaar na het overlijden van de Hollandse meester, werd afgelopen dinsdag in het Anatomisch Theater De Waag in Amsterdam dit hoogtechnologisch huzarenstuk aan de internationale pers voorgesteld. Augmented RealityGebruik makend van augmented reality (AR) kan je met de app virtuele holografische projecties 'zien'. Door een poort stap je het anatomisch theater binnen waar dokter Tulp met uiterste precisie zijn snijkunst demonstreert aan een stel nieuwsgierige leerlingen die maar al te graag op het plaatje staan. De look-a-likes werden gescand met een 3D scanner bestaande uit 600 spiegelreflexcamera's.Ik kan de neiging niet onderdrukken om de figuren aan te raken. Wat niet echt lukt, want hoewel ze zich voordoen als mensen van vlees en bloed zijn het slechts hersenschimmen. Schimmen die tot leven komen weliswaar. Op die ene na, Aris Kindt, wiens lichaam tot studieobject is verworden. Dood is dood, zelfs in AR. Alleen de geur die bij zo'n langzaam wegrottend kadaver hoort, ontbreekt. Vooralsnog. Voor wie het eens proberen wil: de app Rembrandt Reality is gratis beschikbaar via de Apple App Store en Google Play Store.Levend schilderijLaten we van de gelegenheid gebruik maken om eens in te zoomen op De Anatomische Les van dokter Nicolaes Tulp, door Rembrandt geschilderd in 1632 op 26-jarige leeftijd. Het was een van zijn eerste belangrijke opdrachten.Ieder jaar gaf de chirurgijnsgilde van Amsterdam opdracht aan een schilder om een anatomische les uit te beelden. Hoofdfiguur in dit schilderij is Nicolaes Tulp, sinds 1628 hoofddocent van de Amsterdamse gilde. Hij is de man die de hoed draagt. De chirurgen in opleiding die aandachtig het lijk bestuderen hebben allemaal betaald om een plaats in het schilderij te krijgen. Een van hen waagde het zich eveneens met hoed te laten afbeelden, zoals een röntgenopname heeft uitgemaakt, maar dat was not done voor Nicolaes Tulp. De hoed werd door Rembrandt netjes overschilderd.Het bijzondere aan dit schilderij is dat Rembrandt afstapt van de statige opstelling van zo'n tafereel. Hij zet het onderwerp in scene, maakt er een levende voorstelling van, en precies daarom is dit werk uitermate geschikt om er mee aan de slag te gaan door de techniek van augmented reality. "De manier waarop hij het ontleden van de onderarm in beeld brengt, doet vermoeden dat Rembrandt bij de les was", zegt chirurg Frank IJpma, verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Dokter IJpma promoveerde in 2014 op een studie van de anatomische schilderijen van het Amsterdamse chirurgijnsgilde in de Gouden Eeuw. Hij is ook medeauteur van het boek Amsterdamse anatomische lessen ontleed dat in 2013 verscheen en werkte in datzelfde jaar mee aan de tentoonstelling De anatomische les. Van Rembrandt tot Damien Hirst in het Gemeentemuseum Den Haag.Hulde aan VesaliusIn de rechterbenedenhoek van het schilderij zien we het boek De humani corporis fabrica op een staander opengeslagen. Rembrandt en zijn opdrachtgevers van de Amsterdamse chirurgijnsgilde brengen in dit werk hulde aan Andreas Vesalius, de grondlegger van de anatomische studie. Net als Vesalius gebruikten de chirurgen van de Gouden Eeuw de lichamen van terdoodveroordeelde misdadigers om zich verder te bekwamen in de studie van het menselijke lichaam. De man die Nicolaes Tulp onder het mes heeft werd - ocharme - tot de strop veroordeeld nadat hij een rijke burger van zijn jas had beroofd. Om hem tot bekentenis te dwingen had men hem tevoren vakkundig gemarteld, opgetakeld, gebrandmerkt en zijn rechterhand afgehakt. Rembrandt schilderde het lijk aanvankelijk zonder hand, maar de amputatiestomp trok te veel de aandacht en dat zinde Nicolaes Tulp niet zodat de misdadiger een nieuwe hand kreeg. Dat Aris Kindt dankzij het schilderij eeuwige roem heeft gekregen, is voor hem een zeer schrale troost. "Of Rembrandt het schilderij in zijn atelier of aan de snijtafel gemaakt heeft, is ons onbekend", zegt Frank IJpma. De manier waarop hij dit tafereel schilderde doet ons wel vermoeden dat hij er met de neus op zat.