'Safe surgery checklist is mindset'

Veilige heelkundige zorg is belangrijk. Toch volgt slechts een minderheid van Vlaamse ziekenhuizen de checklist - procedure voor veilige heelkunde nauwgezet, zo blijkt uit een recente studie van het Flemish Safe Surgery Consortium van de Universiteit Hasselt (2015) naar de toepassing van de 'surgical safety checklist' in 36 ziekenhuizen.De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelde de controlelijst in 2008 op voor een veiligere heelkundige zorg. Jaarlijks worden er naar schatting wereldwijd 234 miljoen chirurgische ingrepen uitgevoerd, waarbij 3,61% van de patiënten nadien af te rekenen krijgt met ernstige complicaties. Bijna de helft daarvan is vermijdbaar."De bestaande procedure is enorm foutgevoelig", zegt Yannic Sterken. Samen met Filip Bollen richtte hij tien jaar geleden IT-bedrijf Mitch&Mates op. "Doordat checks voor, tijdens en na de operatie vaak een papieren aangelegenheid zijn, is er geen standaardisatie. Stappen worden niet gevolgd zoals aanbevolen of zelfs overgeslagen. Door een gebrek aan controle worden checklists onvolledig of niet correct ingevuld. Hoe ga je bovendien de echtheid van een handtekening of paraf na? Hoe controleert het ziekenhuismanagement dit proces?"De healthcare softwareontwikkelaar goot de surgical safety checklist (SSCL) in een digitaal, gebruiksvriendelijke versie. Yannic Sterken: "De SSCL voorziet tussentijdse validatiemomenten. Is bij zo'n tussentijdse validatie een controle niet uitgevoerd, dan wordt het hele operatieproces on hold gezet en wordt er een 'stopmoment' gecreëerd. Het team kan pas verder gaan als dat stopmoment opgelost of overruled wordt."Yannic Sterken is wat je noemt een tech nerd, zo zegt hij zelf. Tien jaar geleden zei de ex-verpleegkundige de zorgsector vaarwel om naar eigen zeggen "bruggen te bouwen" tussen de zorg en de IT. "De zorgsector heeft een eigen, specifieke werking. Bij contacten met softwareleveranciers stelde ik vast dat er soms onvoldoende domeinkennis is over welke systemen we in de zorg nodig hebben, welke integraties noodzakelijk zijn,... Wil je als IT-bedrijf in de gezondheidszorgsector iets betekenen, dan moet je ook de taal van de zorg onder de knie hebben."Zo is de SSCL gekoppeld aan het elektronisch patiëntendossier (EPD) en het ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS). Yannic Sterken: "Daardoor zijn de relevante patiënten- en ingreepgegevens beschikbaar in de SSCL-toepassing. Omgekeerd kunnen geregistreerde gegevens doorgestuurd worden naar een logische plaats in het EPD."Yannic Sterken legt uit hoe de SSCL werkt: "Om de SSCL aan te maken, scant de verpleegkundige bij opname van de patiënt of bij aanvang van de operatie de patiëntgegevens met een badge. Elke rubriek in de checklist 'dekt' een afgebakende fase in de behandeling. Zijn alle vinkjes overlopen, dan kan de rubriek verwerkt worden. Elke betrokken verantwoordelijke (anesthesist, operatieassistent, specialist,...) moet zijn rol aantikken en badge scannen om te valideren. Ontbreekt een vinkje, dan wordt het hele proces op pauze gezet en moet de zorgverlener die de leiding heeft een motivatie opgeven om door te gaan."Een dashboard laat toe zicht te krijgen op alle registraties, van A tot Z. Yannic Sterken: "De gebruiker kan bijvoorbeeld voor een bepaalde periode - vandaag, de afgelopen week, afgelopen maand,... - nagaan hoeveel checklists er zijn opgestart en opvolgen hoe vaak er zich een zogenaamd stopmoment heeft voorgedaan, in welke stap van het proces, enzovoort."Het is ook mogelijk om al deze data uit de toepassing te 'exporteren' naar overzicht in pdf-formaat.Al deze mogelijkheden maken het volgens Yannic Sterken mogelijk om van de SSCL een belangrijke tool te maken in de kwaliteits - bewaking in een ziekenhuis. "Ook de ziekenhuisdirectie heeft hierbij te winnen."Even terug naar de cijfers: slechts één op de zes Vlaamse ziekenhuizen gebruikt de volledige WHO-checklist. Is onze zorgsector dan wel klaar voor de implementatie van een dergelijk systeem, met stopmomenten - die bovendien niet kunnen verwijderd worden?"We ontwikkelden deze toepassing in samenwerking met het UMC Maastricht", licht Yannic Sterken toe. Met verschillende klanten in Nederlands Limburg kent het IT-bedrijf de Nederlandse zorgsector goed. En daar gaat het protocol verder dan hier. "In België beperken de verplichte controles zich tot de fasen van sign in (alles wat voor het toedienen van de anesthesie gebeurt, nvdr), time out (alle stappen voor de huidincisie) en sign out (voor de patiënt de operatiezaal verlaat). Nederlandse ziekenhuizen zijn verplicht om ook van bij de opname op de afdeling in kwestie en tot vlak voor het ontslag een reeks checks in te voeren."Het proces is er met andere woorden uitgebreider - strenger -, en daarin past een checklist met stopmomenten. Ook de Vlaamse ziekenhuizen overtuigen, zal nog wat tijd vergen. Dat beseft ook Yannic Sterken. "Onze safe surgery checklist is meer dan een technologische oplossing, het is een mindset."