...

In 2016 stelde het echtpaar hiervoor al 3 miljard dollar ter beschikking via het Chan Zuckerberg Initiative (CHI). Op langere termijn zal CHI 99% van Zuckerbergs aandelen in Facebook inzetten voor een beter onderwijs en gezondheidszorg.Op vlak van gezondheidsonderzoek steunt CHI vandaag vooral innovatieve en gewaagde onderzoeksprojecten op de intersectie tussen basisonderzoek en ziektebiologie. De Zuckerberg-Chans gaan vooral scheep met vooruitziende toponderzoekers die 'out of the box' denken. De ondersteunde projecten hebben de potentie om echte 'game changers' te worden. Al is er ook een reële kans dat ze mislukken. Wie niet waagt, niet wint.Om een oplossing te vinden voor de ziekte van Parkinson is CHI bij een Leuvens onderzoeksconsortium terechtgekomen dat wordt gecoördineerd door Patrik Verstreken van het VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek. Andere leden van het consortium zijn Dries Braeken, R&D manager bij imec en Wim Vandenberghe, neuroloog aan het UZ Leuven."De belangrijkste beperking voor het begrijpen en behandelen van neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson, is het gebrek aan ziektemodellen die alle klinisch relevante aspecten reproduceren", legt Verstreken uit. Daarom heeft zijn consortium aan de Zuckerbergs voorgesteld om een nieuwsoortig model te bouwen: elektronische chips met microcircuits van zenuwcellen van parkinsonpatiënten.Patrik Verstreken legt het project als volgt uit: "Het doel is om kleine porties 'menselijk brein' op een unieke elektronische chip te printen. We kunnen de elektrische en chemische netwerkfuncties van die cellen tot in de intiemste details volgen dankzij de meetfuncties in de chip." Het netwerk van neuronen maakt contact met meer dan 16.000 individuele elektroden die fungeren als meet- en stimulatieinstrumenten. De elektroden verrichten intra- en extracellulaire opnames, spannings- en stroomgestuurde stimulatie, impedantiemonitoring en functiemetingen met behulp van spectrometrie. Als enige in de wereld, en hier is de inbreng van imec cruciaal, beschikt het Leuvens onderzoeksteam over een dergelijke chip."Hiermee kunnen we het onderzoek naar neurodegeneratieve ziekten in een stroomversnelling brengen", zegt Verstreken. "Voor andere ziekten, zoals kanker, is het mogelijk om biopsieën te nemen, maar voor neurodegeneratieve ziekten, waaronder parkinson, is dit quasi onmogelijk. Zelfs als we de hersenen bestuderen nadat patiënten zijn overleden, missen we belangrijke aspecten. We kijken immers naar de eindfase van de ziekte, niet naar wat er gebeurde toen de ziekte net begon. Precies in die beginfase willen we therapeutisch en preventief ingrijpen. Dat is de enige manier om de initiatie en progressie van de ziekte te stoppen".Daarom vertrekken Verstreken en co niet van hersenmateriaal van patiënten maar wel van geïnduceerde pluripontente stamcellen (IPS-cellen). Het gaat om stamcellen die de onderzoekers biochemisch induceren tot verschillende types zenuwcellen. Een technologie die het consortium eveneens onder de knie heeft dankzij een samenwerking met een Amerikaanse groep.Door de elektrische, chemische en fysiologische eigenschappen van de microcircuits afkomstig van gezonde personen en patiënten met verschillende types van de ziekte van Parkinson te vergelijken, kunnen neurowetenschappers meer te weten komen over de mechanismen en pathways die een rol spelen bij het ontstaan en de progressie van parkinson."Maar dat is slechts een van de vragen die we kunnen beantwoorden", stelt Verstreken. "Op basis van vlieg- en celmodellen zijn wij enkele potentiële therapeutische strategieën voor parkinson op het spoor gekomen. Onder meer dat vitamine K2 en cardiolipine de mitochondriale deficiënties kunnen verhelpen die veroorzaakt worden door mutaties in PINK1. Of dat de inhibitie van ubiquitine-specifiek protease 15 (USP15) de verlaagde werking van parkin kan compenseren. Met de nieuwe chip kunnen we beoordelen of defecten in de micro-circuits kunnen gecorrigeerd worden door in te grijpen op deze pathways. We kunnen ook screenings uitvoeren voor de identificatie van geheel nieuwe therapeutische targets. En tot slot kunnen dergelijke chips ook worden ingezet om andere neurodegeneratieve aandoeningen te bestuderen."Het imec/VIB/UZLeuven/KULeuvenconsortium zal deel uitmaken van een netwerk van in totaal negen centra die door de Zuckerberg-Chans werden geselecteerd in hun 'Neurodegeneration Challenge Network'. Naast een project van het Karolinska Instituut in Stockholm (Zweden) is het Leuvense onderzoek het enige Europese. De overblijvende zeven projecten hebben allen hun thuisbasis in de VS.