Wat wel en niet doen bij urticaria

"Urticaria is geen allergie, of toch bijna nooit. Beide aandoeningen jeuken en in beide gevallen vertoont de huid rode, gezwollen plekken. In heel zeldzame gevallen kan een allergie wel aan de basis liggen van urticaria, maar daarvoor is een heel goede anamnese nodig. Veel artsen voeren bij urticaria allergietesten uit, maar deze werkwijze is niet meer in de richtlijnen1 opgenomen.""In de classificatie van anafylaxie kunnen urticariakwaddels onder anafylaxie graad 1 worden ondergebracht. Er zijn inderdaad gevallen van een anafylactische reactie die zich enkel met kwaddels manifesteert: het grote verschil tussen anafylaxie graad 1 en urticaria is dat anafylaxie gelinkt is aan één bepaald incident (bijv. iets eten of een insectenbeet) en precies dan verschijnen de kwaddels. Urticaria duurt echter meerdere dagen en vaak kan er geen oorzaak worden aangeduid. Bij een eenmalige kwaddel zijn allergietesten wel gerechtvaardigd. Maar dat is slechts een minieme fractie van alle urticariagevallen. We zijn met een studie gestart om precies te bepalen hoe vaak het om deze anafylaxie gaat".Om de diagnose van urticaria te stellen, moet u aan de patiënt vragen of de kwaddels zich van de ene dag op de andere verplaatsen. Als ze zich niet binnen de 24 uur verplaatsen, gaat het met grote waarschijnlijkheid niet om urticaria. Blijven ze langer dan 24 uur op dezelfde locatie, is het alvast evenmin urticaria, maar misschien een urticaria vasculitis, of urticaria-achtige letsels, of een andere ziekte. Bij urticaria vasculitis voelen de kwaddels harder aan, wordt er histologisch een vasculitis gevonden en bestaat de behandeling uit anti-inflammatoire middelen.Belangrijk is om het verschil te maken tussen acute en chronische urticaria: acute urticaria is na zes weken weg. Als de kwaddels langer optreden, spreken we van chronische urticaria.Chronisch urticaria kan continu verlopen, of chronisch recidiverend met perioden van kleinere of grotere activiteit. Er bestaat een urticaria activity score (UAS) die rekening houdt met het aantal kwaddels per dag, en de mate waarin jeuk de dagelijkse activiteit belemmert, met telkens een gradering van 0 tot 3. Het optellen (maximum is 6 per dag, 42 per week) geeft een mooi overzicht van de ziekteactiviteit. Voor de terugbetaling van omalizumab moet men trouwens kunnen aantonen dat de ziekte bij de patiënt zes maanden niet onder controle is."Urticaria is niet levensbedreigend, tenzij geassocieerd met angio-oedeem, maar dat kan gelukkig goed worden behandeld. Bij een bepaalde patiënt heeft urticaria meestal steeds hetzelfde patroon. Sommige patiënten hebben enkel angio-oedeem, anderen alleen urticaria. De meesten hebben beide."Slechts 5% van alle urticaria zijn chronisch (95% is acuut). De chronische urticaria worden opgedeeld in spontane chronische urticaria (die in meer dan 80% van de gevallen geneest in minder dan één jaar) en induceerbare urticaria (door fysische stimuli - mechanische, temperatuursveranderingen, en door zweten/inspanningen - of door contact met bepaalde eiwitten, al dan niet op immunologische basis).In het verleden werd uitgebreid onderzoek gedaan naar de oorzaken van urticaria, al heeft dat niet veel opgeleverd want er wordt bijna nooit een oorzaak gevonden. "In zeer veel gevallen ontstaat een acute urticaria tijdens of kort na een infectie (bijv. gastro-enteritis, verkoudheid). We weten niet precies waarom het lichaam met urticaria reageert. De acute urticaria blijft soms nog enkele weken na een infectie actief en verdwijnt daarna. Het mechanisme is niet duidelijk.""Zeker is dat de mastcellen die histamine en andere mediatoren vrijstellen, receptoren hebben voor bepaalde bestanddelen van bacteriën en virussen, of voor bepaalde mediatoren van het immuunsysteem zelf. Waarschijnlijk worden de mastcellen gehyperactiveerd of wordt de activiteitsdrempel door de infectie verlaagd. De pathofysiologie is echter nog niet helemaal uitgeklaard. Wat daaruit voor de praktijk relevant is en mijn tweede boodschap: bij acute urticaria in het kader van een infectie is slechts een heel beknopt bloedonderzoek (formule, bezinking, lever-, nierfunctie) nodig. Ook bijkomende onderzoeken zoals in het verleden werden gedaan (CT-sinussen, tandarts,...), zijn overbodig en werden niet meer in de recentste richtlijnen1 opgenomen."Bij chronische urticaria gelden dezelfde regels, al is doorverwijzing voor verdere behandeling naar een dermatoloog aan te raden. Die zal alleen bij een specifieke anamnese, meer uitgebreide diagnostische onderzoeken voorstellen.Acuut urticaria wordt behandeld met antihistaminica of, bij een zeer forse opstoot, met een korte kuur corticosteroïden (enkele dagen!), maar niet veel langer.Voor de behandeling van chronische urticaria bestaan er duidelijke richtlijnen1, ondersteund door het European Dermatology Forum (EDF) en de European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI), die toelaten om tot vier tabletten antihistaminica per dag te geven (bijv. cetirizine, desloratadine, levocetirizine, fexofenadine of rupatadine). Patiënten die onvoldoende reageren op antihistaminica moeten op systeemtherapie worden gezet. De meerderheid van de patiënten zal wel varen bij omalizumab, een monoklonaal antilichaam dat geïndiceerd is voor astma en voor urticaria, al moet er soms redelijk lang worden behandeld vooraleer resultaat merkbaar is. Andere mogelijkheden zijn bijvoorbeeld ciclosporine."Wat u bij chronisch urticaria niet mag doen - maar evenmin bij psoriasis of atopisch eczeem - is langdurig of repetitief systemische corticosteroïden (oraal of injecties) voorschrijven. Dat is meteen mijn derde belangrijke boodschap. Een goede tip hierbij is: als u aanvoelt dat corticosteroïden nodig zouden zijn voor uw patiënt, stuurt u die beter door naar een dermatoloog omdat er betere oplossingen zijn die de patiënt effectief zullen helpen", besluit prof. Gutermuth.