Econoom Erik Schokkaert gaat in De Standaard van 12 juni het debat aan over de noodzaak voor de burger om zich gezond te gedragen. Wie zich "voorbeeldig" gedraagt, krijgt een korting op de verzekeringspremie (het is nog onduidelijk of het over de verplichte ziekteverzekering, dan wel de aanvullende verzekering of nog andere verzekeringen gaat). Niet roken, gezond eten, lichaamsbeweging hebben inderdaad een positieve invloed op gezondheid en verminderen de kans op ziekte, maar dat geldt evenzeer voor een harmonische relaties in het gezin, een positieve werksfeer, een bevredigende seksuele relatie ... Dit vormt meteen een eerste kritiek op dit voorstel: het hanteert een reductionistisch beeld op ziekte en gezondheid: gezond gedrag wordt verengd tot biomedische kenmerken, zonder aandacht voor psychosociale factoren die gezondheid bevorderen.
Terecht wijst Schokkaert erop dat de samenleving een rol te spelen heeft: investeren in gezonde schoolmaaltijden, en in een gezonde en gevarieerde voeding voor onze bejaarden zijn twee maatregelen die wellicht hun kostprijs terug verdienen op het vlak van gezondheid. En uiteraard moeten de fietser en de voetganger meer ruimte krijgen in het verkeer, zodat we met zijn allen gezonder en veiliger kunnen bewegen.
Niet roken, gezond eten, lichaamsbeweging hebben verminderen de kans op ziekte, maar dat geldt evenzeer voor een bevredigende seksuele relatie ...
Een tweede beschouwing bij dit voorstel is dat het uitgaat van een "individueel schuldmodel": als je er niet in slaagt om gezond te leven, is het je eigen fout en krijg je minder korting. Wie werkloos is, in ongezonde woonomstandigheden leeft, stresserend werk heeft, eenzaam is, ... heeft het veel moeilijker om "gezond gedrag" te vertonen. Voor sociaal kwetsbaren, voor wie "over-leeft", is het niet altijd mogelijk om de vereiste 10.000 stappen te zetten, omdat die ene stap naar het sociaal verhuurkantoor, al zoveel energie en tijd vraagt. Voor veel mensen is "ongezond leven" niet een keuze.
Men kan zich ook afvragen wat de volgende stap zal zijn in het beleid om wie mogelijks minder zal kosten aan de ziekteverzekering, te laten genieten van een goedkopere premie? Zullen we morgen, wanneer we beschikken over (epi-)genetische informatie (allerlei gegevens over ons genetisch patroon), een kleinere premie laten betalen door wie er genetisch "beter voor staat"?
We moeten ons realiseren dat, in de gezondheidszorg, op jaarbasis 70% van de uitgaven naar 10% van de bevolking gaat. Een groot deel van deze 10% overlijdt ook in de loop van het jaar. Dit betekent dat we gezondheidszorg enkel in stand kunnen houden op basis van die grote solidariteit die we samen opbrengen: het is belangrijk dat die 70% naar die 10% mensen gaat, want morgen kan elk van ons bij die 10% zijn. Maatregelen als de hier voorgestelde korting op de verzekeringspremie, ondergraven de solidariteit. De basis van een solidaire gezondheidszorg (en samenleving), is dat er ruimte is voor elke burger, ook voor degene die het moeilijk heeft, en er niet in slaagt om vandaag en morgen gezond te eten, te bewegen, niet te roken, ... .
Is er in onze samenleving nog plaats voor "mede-dogen", voor "begrip", of wordt alles omgezet in koele euro's? Laat ons samenwerken om zo gezond mogelijk te leven, en solidair (ieder naar financiële draagkracht) bijdragen aan een duurzame gezondheidszorg, waarin iedereen meetelt.
Prof. Jan De Maeseneer
Prof. An De Sutter
Prof. Sara Willems
Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg
Universiteit Gent