...

Hoe ga je als arts het beste om met patiënten die een verstandelijke beperking hebben of bij wie er sprake is van 'health illiteracy'? Dat is het onderwerp van de lente-update die de Afdeling Huisartsgeneeskunde van de UA in juni organiseert.Het is een onderschat probleem, zegt Werner Van Peer, huisarts en coördinator van de nascholingen. "Als huisarts gaan we er te vaak van uit dat patiënten begrijpen wat we zeggen. Maar voor veel mensen is dat niet het geval. Afhankelijk van de definitie die je hanteert, is tot tien procent van de bevolking zwakker begaafd. Ongeveer één tot drie procent heeft een verstandelijke beperking - dat is een behoorlijk aantal patiënten. Tel je daarbij die patiënten die over lage gezondheidsvaardigheden beschikken, dan zit je aan dertig procent. Dat cijfer bleek onder meer uit een enquête van de CM in 2016. Er is een verband met de scholingsgraad, maar ook hogergeschoolden hebben soms lage gezondheidsvaardigheden."Huisartsen krijgen in toenemende mate te maken met de zorg voor mensen met cognitieve beperkingen of lage gezondheidsvaardigheden, weet Jo Lebeer, voormalig huisarts en verbonden aan de Vakgroep Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg/unit Handicap studies van de Faculteit Geneeskunde van de UAntwerpen. "Dergelijke patiënten worden steeds vaker opgevangen in inclusieve woonvormen en begeleid wonen. Maar ook de klassieke residentiële instellingen werken meer en meer samen met de plaatselijke huisarts."Voor huisartsen zijn dergelijke patiënten vaak een bron van frustratie, zegt Van Peer. "Ze vragen meer tijd, en adviezen worden lang niet altijd opgevolgd, vanwege een gebrek aan motivatie of omdat de boodschap niet overgekomen is. Zowel voor mensen met een verstandelijke beperking als voor mensen met lage gezondheidsvaardigheden geldt dat ze vaak niet goed begrijpen hoe het menselijk lichaam werkt. Ze hebben onvoldoende kennis over de link tussen levensstijl en gezondheid, ze missen een aantal basisvaardigheden, zijn niet zelfredzaam bij banale ziekten, hebben het moeilijk om hun klachten accuraat te benoemen, weten niet welke symptomen onrustwekkend zijn..."Er is dan ook een duidelijke link met diverse gezondheidsproblemen. "Ook al omdat deze patiënten soms een drempel ervaren bij het raadplegen van de huisarts waardoor ze te lang wachten om op consultatie te komen, voegt Jo Lebeer eraan toe. "Toegankelijkheid is zeker een aandachtspunt. Anderzijds gaan sommigen net rechtstreeks en nodeloos naar de spoeddienst. Vaak hebben dergelijke patiënten ook sociale of materiële problemen, die zich vertalen in somatische klachten. Of omgekeerd: gedragsproblemen die eigenlijk een lichamelijke oorzaak hebben."Goede afspraken en betere gesprekstechnieken kunnen huisartsen handvatten bieden om met deze moeilijke doelgroep om te gaan, zegt Werner Van Peer. "Vanwege de nabijheid van een psychiatrisch ziekenhuis hebben wij in onze praktijk heel wat patiënten die begeleid zelfstandig wonen. Wij hebben de gewoonte hen te vragen een begeleider mee te brengen naar de consultatie, een ergotherapeut of een sociaal verpleegkundige bijvoorbeeld. Reminders voor bijvoorbeeld preventieve onderzoeken sturen we niet, maar er wordt met de begeleider wel een plan gemaakt om aan preventie te doen."Hoe kan je beter communiceren met patiënten met een verstandelijke beperking of lage gezondheidsvaardigheden? Tijdens de update komen een aantal aandachtspunten en hulpmiddelen aan bod, zegt Werner Van Peer. "Zo bestaan er tools waarmee patiënten hun bezoek aan de dokter kunnen voorbereiden, bijvoorbeeld door op een afbeelding aan te duiden waar het pijn doet. En sjabloons waarmee de arts kan aangeven wat belangrijke aandachtspunten zijn of hoe medicatie moet worden ingenomen."Lebeer: "Er worden ook richtlijnen besproken voor hoe je op een rechtlijnige en eenvoudige manier kan communiceren. Zo moet je er op bedacht zijn dat mensen met autisme soms heel letterlijk interpreteren. Een voorbeeld uit de praktijk: een arts vertelde een patiënt met autisme dat hij meer water moest drinken. Een waterintoxicatie was het gevolg.""Tijdens de update wordt verder ingezoomd op onder meer anticonceptie voor patiëntes met een verstandelijke beperking, en op het toepassen van medicatie en gedwongen opnames in crisissituaties. Ook het zorglandschap - dat momenteel sterk in evolutie is - wordt toegelicht. Wat is het aanbod, waar kan u uw patiënten naar doorverwijzen voor meer grondige opvolging?"De lente-update krijgt bijzonder veel aandacht in de pers, zegt Werner Van Peer. "We merken dat dit onderwerp echt leeft, het is een belangrijk maatschappelijk thema. We willen dan ook een warme oproep doen aan de huisartsen om deel te nemen." Jo Lebeer: "Samen met het netwerk geestelijke gezondheidszorg van de Provincie Antwerpen (OGGPA) bieden we al langer langdurige postacademische vorming rond patiënten met een verstandelijke beperking en/of autisme. Bedoeling is een soort zorgnetwerk te creëren van huisartsen en andere hulpverleners, om zo een meer effectieve zorg op poten te zetten. Huisartsen willen we in het bijzonder graag bereiken, zowel met de langdurige opleiding als met deze update."